Asset Publisher
Historia nadleśnictwa
Siedziba Nadleśnictwa Parciaki w latach 50-tych
Lasy Nadleśnictwa leżą na terenie Puszczy Kurpiowskiej, w północnej jej części zwanej Puszczą Zieloną, której nazwa wywodzi się od wyjątkowo soczystej zielonej roślinności porastającej ten region jeszcze kilka wieków temu.
Do końca II połowy XVI wieku był to ogromny kompleks leśny łączący rozległe obszary sandrowe w dorzeczach dopływów środkowej Narwi: Pisy, Szkwy, Rozogi, Omulwi z Trybówką i Płodownicą oraz Orzyca.
Nazwy lokalne poszczególnych części puszczy pochodziły przeważnie od nazw rzek lub najbliższych miejscowości. Lasy w dorzeczu Płodownicy nosiły nazwę Puszczy Płodownickiej, lasy na zachód od Omulwi w kierunku Różana - Puszczy Różańskiej lub Rżaneckiej, lasy na prawym brzegu Orzyca, pomiędzy Chorzelami a Krasnosielcem - Puszczą Mazuch.
Puszcza Kurpiowska stanowiła początkowo własność książąt mazowieckich, a po włączeniu Mazowsza do Korony przez króla Zygmunta Starego w 1526 roku stała się własnością królów polskich.
Pierwsze próby zamieszkania na peryferiach Puszczy Zielonej odnotowano dopiero w II połowie XV wieku. Osadnictwo na większą skalę pojawiło się w XVI wieku, ale nie było to typowe osadnictwo rolnicze. Państwo polskie wchodziło wówczas w okres rozkwitu gospodarczego i potęgi politycznej. W tym okresie nastąpił znaczny napływ osadników z Mazowsza, ale też i z północy.
Do XVII wieku gospodarka na tym terenie oparta była na eksploatacji bogactw naturalnych. Zajmowano się przede wszystkim rybactwem, myślistwem, bartnictwem, przeróbka drewna (węglarze, smolarze) oraz wydobywaniem rudy darniowej i wytapianiem żelaza.
Z upływem czasu wraz ze zwiększającą się liczbą osadników oraz ukazywaniem się zarządzeń ograniczających wykonywanie niektórych zawodów, zaczęło rozwijać się rolnictwo. Z uwagi na słabe piaszczyste gleby tereny uprawne użytkowano okresowo, a następne zdobywano karczując coraz większe obszary lasu.
Postępował również wyrąb lasów w celach handlowych zapoczątkowany już w XV wieku. Wraz z postępującym wyniszczaniem drzewostanów, osuszaniem rozległych bagien i torfowisk ginęła lub migrowała zwierzyna leśna. Intensywna eksploatacja lasów trwała do przełomu XIX i XX wieku.
OBRĘB PARCIAKI (NADLEŚNICTWO PARCIAKI)
Dawny Obręb Parciaki funkcjonujący do 1973 roku jako oddzielne Nadleśnictwo położony był w południowo - zachodniej części Puszczy Kurpiowskiej. Niemal do końca XVIII wieku lasy na tym terenie stanowiły własność prywatną. Po trzecim rozbiorze Polski przeszły we własność skarbu pruskiego, a następnie rosyjskiego, stając się przed I Wojna Światową częścią państwowego Nadleśnictwa Chorzele. Po I Wojnie Światowej lasy obrębu Parciaki włączono do byłych Nadleśnictw Rżaniec i Jednorożec. Po raz pierwszy Nadleśnictwo pod nazwa Parciaki zostało utworzone w 1926 roku (MP Nr 55/26 poz. 69). Pierwszy plan gospodarczy został opracowany w 1928 roku i obejmował powierzchnie 3 595,69 ha, w tym w gminie Jednorożec 2 537,02 ha i w gminie Baranowo 1 058,67 ha.
Plan ten określił roczny etat powierzchniowy w I 10-leciu w gospodarstwie iglastym na 37,00 ha i w gospodarstwie liściastym na 2,48 ha. Łączna masa brutto (rocznie) wynosiła 6 726 m3 w użytkach rębnych i 394 m3 na powierzchni 54,19 ha w użytkach przedrębnych. Powierzchnia odnowień wraz z poprawkami wynosiła 74,39 ha rocznie. Zręby realizowano wyłącznie rębnią zupełną o szerokości do 80 m.
Następny plan opracowano na lata 1938/1939 - 1947/1948. Powierzchnia ogólna wynosiła wówczas 6 304,58 ha, w tym:
- powierzchnia leśna - 5 788,79 ha;
- powierzchnia nieleśna - 515,79 ha.
Roczny etat powierzchniowy użytków rębnych projektowano w wysokości 71,20 ha, a użytków międzyrębnych 192,80 ha z masa 2 415 m3 . W okresie II Wojny Światowej wycięto całkowicie 564,70 ha, a 896,20 ha przecięto do zadrzewienia 0,4 i niżej, pozyskując 83 400 m3 grubizny (150% etatu masowego). Wyrębów dokonywano bez przestrzegania limitów powierzchniowych, zachowania ładu przestrzennego, szerokości zrębów, nawrotów i kierunków ciec.
Po wyzwoleniu opracowano plan gospodarczy prowizorycznego urządzenia lasu na okres gospodarczy 1946/1947 - 1955/1956. Planem tym objęto powierzchnię wynoszącą 8 464,59 ha, w tym: 6 304,58 ha lasów dotychczas państwowych i 2 160,01 ha lasów prywatnych upaństwowionych w 1945 roku. Plan definitywnego urządzenia lasu sporządzono w 1957 roku na okres gospodarczy od 1 października 1957 r. do 30 września 1967 r., który przedłużono do 30 września 1969 r. Powierzchnia ogólna wg tego planu wynosiła 7 931,65 ha, w tym powierzchnia leśna 7 465,64 ha, która podzielono na:
- lasy grupy I (glebochronne) o powierzchni 223,41 ha;
- lasy grupy II (gospodarcze ) o powierzchni 7 242,23 ha;
= Razem 7 465,64 ha.
Plan I rewizji urządzenia gospodarstwa leśnego opracowano na okres od 1 października 1969 r. do 30 września 1979 r. Powierzchnia ogólna wynosiła 7 871,79 ha, w tym leśna 7 417,88 ha, którą podzielono na 2 grupy:
- lasy grupy I (krajobrazowe i nasienne wyłączone) o powierzchni 423,89 ha;
- lasy grupy II (gospodarcze) o powierzchni 6 993,99 ha;
= Razem 7 417,88 ha.
W 1973 roku na mocy Zarządzenia Nr 76 Naczelnego Dyrektora Lasów Państwowych z dnia 21 grudnia 1972 roku w związku z reorganizacja podziału administracyjnego, Nadleśnictwo Parciaki włączono jako obręb do Nadleśnictwa Przasnysz.
OBRĘB SŁAWKI (NADLEŚNICTWO SŁAWKI)
Dawny Obręb Sławki funkcjonujący do 1973 roku jako oddzielne Nadleśnictwo położony był na południowym krańcu Puszczy Kurpiowskiej (Myszynieckiej). Pod koniec XIX wieku tereny te charakteryzowały się małą lesistością z uwagi na dość urodzajne, szczególnie w części południowej gleby, wykorzystywane do produkcji rolniczej. Intensywne wylesianie zaczęło się już w XV wieku. Tereny te stanowiły w tym okresie własność prywatną wielkich rodzin magnackich. W XIX wieku OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA 23 właścicielami obecnego Obrębu Sławki byli Czartoryscy, Krasińscy, Domaradzcy i Olszewscy. Do początku XX wieku lasy te nie były urządzane.
W latach 1919 - 1920 zostały sporządzone pierwsze plany urządzeniowe lasów należących do Ludwiki Krasińskiej-Czartoryskiej, w skład których wchodziły rewiry: Bramura-307,75 ha, Helenowiak-28,16 ha, Łączka-11,63 ha, Szwejki-39,36 ha, Suc - 105,54 ha oraz Węgrzynówek-118,43 ha (razem 610,87 ha). Następne plany dla tych rewirów wykonano w 1929 roku na lata 1929 - 1938.
Uroczysko Suche - główny kompleks obecnego obrębu Sławki, należący na początku XX wieku również do Ludwiki Krasińskiej-Czartoryskiej, został urządzony po raz pierwszy w 1928 roku, a najstarszy operat opracowano na lata 1938/1939 - 1947/1948 obejmując nim 2 945,60 ha lasów. Lasy uroczyska Jaciążęk, dawnej własności Domaradzkich, w latach trzydziestych stanowiące własność „Szkoły Rzemieślniczej Zgromadzenia Księży Salezjanów”, po raz pierwszy urządzono w 1930 roku. Plan sporządzony na lata 1930/1931 - 1939/1940 obejmował dwa kompleksy leśne o łącznej powierzchni 93,45 ha. Z uwagi na znaczny udział brzozy w tych kompleksach przyjęto 60 - letnia kolej rębu.
Od początku XX wieku do 1939 roku w niemal wszystkich lasach stanowiących własność Ludwiki Krasińskiej-Czartoryskiej wyręby prowadzono bardzo oszczędnie. Cięcia wykonywano małymi zrębami zupełnymi ze sztucznym odnowieniem przez siew lub sadzenie sosny, rzadziej dębu. W czasie II Wojny Światowej w wyniku rabunkowej eksploatacji wycięto 301,50 ha lasów, a 494,50 ha doprowadzono do zadrzewienia 0,4 i niżej. Pozyskano ogółem 63 000 m3 grubizny co stanowiło 9 etatów rocznych ustalonych na lata 1946/1947 - 1955/1956. W tym samym czasie zalesiono znaczne powierzchnie słabych gruntów rolnych we wsi Bobino i Grzybki.
Nadleśnictwo Sławki, funkcjonujące później jako obręb, powstało w 1945 roku. W skład Nadleśnictwa weszły lasy Ludwiki Krasińskiej-Czartoryskiej i innych większych właścicieli upaństwowione dekretem z dnia 12 grudnia 1944 roku (Dz. U. Nr 15/14 poz. 82) oraz Rozporządzeniem wykonawczym Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 20 stycznia 1945 roku. W skład weszły również słabe grunty porolne o powierzchni 151,97 ha, które przejęto z Państwowego Funduszu Ziemi w latach 1956-1957.
W 1945 roku w skład Nadleśnictwa wchodziły:
- lasy majątkowe - 4 045,85 ha;
- lasy chłopskie - 44,44 ha;
- lasy państwowe - 67,68 ha;
= Razem - 4 157,97 ha.
Pierwsze po wojnie prowizoryczne urządzenie lasu wykonała Dyrekcja Lasów Państwowych Okręgu Warszawskiego w Siedlcach w 1946 roku na okres gospodarczy 1946/1947 - 1955/1956 na ogólnej powierzchni 4 157,97 ha.
Z całości lasów utworzono trzy gospodarstwa:
- sosnowe o 100 - letniej kolei rębu;
- olszowe o 80 - letniej kolei rębu;
- rezerwatowe obejmujące rezerwat częściowy „Zwierzyniec”.
Nadleśnictwo zostało podzielone na trzy leśnictwa:
- Klin, o powierzchni 1 688,07 ha;
- Suche, o powierzchni 1 467,03 ha;
- Bramura, o powierzchni 1 002,87 ha;
= Razem: 4 157,97 ha.
Plan definitywnego urządzenia lasu sporządzono w 1957 roku na okres gospodarczy od 1 października 1957 roku do 30 września 1967 roku, który przedłużono do 30 września 1969 roku.
Powierzchnia ogólna według tego planu wynosiła 4 297,14 ha, w tym leśna 4 023,62 ha, którą podzielono na dwa gospodarstwa:
- gospodarstwo rezerwatowe, o powierzchni 39,46 ha;
- gospodarstwo lasów grupy II, o powierzchni 3 984,16 ha;
= Razem: 4 023,62 ha.
Plan I rewizji urządzenia gospodarstwa leśnego opracowano w 1969 roku na okres gospodarczy od 1 października 1969 roku do 30 września 1979 roku. Powierzchnia ogólna wynosiła wówczas 4 378,31 ha.
W 1973 roku, podobnie jak Nadleśnictwo Parciaki, Nadleśnictwo Sławki włączono jako obręb do Nadleśnictwa Przasnysz na mocy Zarządzenia Nr 76 Naczelnego Dyrektora Lasów Państwowych z dnia 21 grudnia 1972 roku.
Plan II rewizji urządzenia lasu dla obu obrębów występujących wówczas w Nadleśnictwie Przasnysz sporządzono na okres gospodarczy od 1 stycznia 1979 roku do 31 grudnia 1988 roku. Powierzchnia ogólna wynosiła wtedy 12 067,06 ha, w tym leśna 11 404,19 ha.
W 1981 roku na mocy Zarządzenia Nr 27 Naczelnego Dyrektora Lasów Państwowych z dnia 27 listopada 1981 roku z Nadleśnictwa Przasnysz wyłączono Nadleśnictwo Parciaki składające się z dwóch obrębów: Parciaki i Sławki. Nadleśnictwo Parciaki w takiej formie organizacyjnej funkcjonowało do końca ubiegłego 10-lecia.
Plan III rewizji urządzenia lasu sporządzono na okres gospodarczy od 1 stycznia 1992 roku do 31 grudnia 2001 r. Powierzchnia ogólna wynosiła 12 520,85 ha, w tym leśna 11 865,25 ha.
Plan IV rewizji urządzenia lasu opracowano na okres gospodarczy od 1 stycznia 2002 roku do 31 grudnia 2011 roku. Powierzchnia ogólna wynosiła 12 519,25 ha, w tym leśna 11 899,30 ha.
Plan V rewizji urządzenia lasu opracowano na okres gospodarczy od 1 stycznia 2012 roku do 31 grudnia 2021 roku.
Asset Publisher
Asset Publisher
Charakterystyka lasów
Charakterystyka lasów
Wiosna w lesie
Jesień w lesie - fot. Anna Krzeszowiec
Obszar, na którym znajdują się lasy Nadleśnictwa zaliczono do „Zielonych Płuc Polski". Charakteryzuje się on rozległymi terenami rolnym, leśnymi, a także dobrym stanem środowiska przyrodniczego. Rejon jest mało uprzemysłowiony i słabo zaludniony.
RZEŹBA TERENU, GEOLOGIA I GEOMORFOLOGIA
Według rejonizacji przyrodniczo-leśnej Nadleśnictwo Parciaki położone jest w Krainie Mazursko-Podlaskiej (II)-Mezoregionie Puszczy Mazurskich (II.4), oraz Krainie Mazowiecko-Podlaskiej (IV)-Mezoregionie Wzniesień Mławskich (IV.1), Mezoregionie Puszczy Kurpiowskiej (IV.2) oraz Mezoregionie Wysoczyzny Ciechanowsko-Płońskiej (IV.4).
Teren Nadleśnictwa Parciaki zaliczany jest do rzeźby typu młodoglacjalnego, która została ukształtowana stosunkowo niedawno, ze zdecydowaną przewagą form równinnych i falistych. Obecna budowa geologiczna, geomorfologia oraz typ krajobrazu naturalnego stanowią efekt działania wód roztopowych lądolodu oraz nałożenie się późniejszych procesów rzeźbotwórczych okresu postglacjalnego, które trwają z różnym natężeniem do dziś.
Obszar Nadleśnictwa Parciaki położony poniżej linii biegnącej od miejscowości Jednorożec, następnie w przybliżeniu doliną Orzyca, przez wsie Budy Rządowe, Budy Prywatne, Ruzieck i poza granice nadleśnictwa, ukształtował się w okresie zlodowacenia środkowopolskiego, z kolei pozostała jego część powstała w okresie zlodowacenia północnopolskiego, dawniej nazywanego bałtyckim.
Utwory geologiczne występujące w zasięgu Nadleśnictwa Parciaki utworzyły się głównie podczas okresu Czwartorzędu. W większości składają się na nie formacje związane z Plejstocenem m.in. piaski i żwiry sandrowe, piaski, żwiry i mułki rzeczne, iły mułki i piaski zastoiskowe oraz gliny zwałowe, ich zwietrzeliny oraz pisaki i żwiry lodowcowe. Ponadto występują utwory związane z Holocenem – piaski, żwiry, mady rzeczne oraz torfy i namuły.
GLEBY
Obecnie dominującym procesem glebotwórczym w glebach obszaru Nadleśnictwa Parciaki jest proces bielicowania, który nakłada się na peryglacjalny proces rdzawienia, bądź holoceński proces brunatnienia. Główne czynniki, które mają wpływ na procesy glebotwórcze omawianego terenu to: przepuszczalność gleb, niski odczyn gleb i mała zawartość kationów zasadowych oraz forma rozkładu próchnicy typu mor.
Na terenie Nadleśnictwa Parciaki wyróżniono 32 podtypy gleb w ramach 15 typów gleb.
KLIMAT
Według regionalizacji klimatycznej obszar w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Parciaki w całości leży w Regionie Środkowomazurskim (XI). Na tle innych regionów odznacza się on mniejszą liczbą dni w roku z pogodą umiarkowanie ciepłą i jednocześnie pochmurną, bez opadu (ok. 42 dni/rok). W regionie tym mniej jest także dni z typem pogody umiarkowanie ciepłej z dużym zachmurzeniem i opadami atmosferycznymi (ok. 29 dni/rok). Odnotowuje się w ciągu roku mniej dni bardzo ciepłych z dużym zachmurzeniem i opadem (ok. 8 dni/rok).
Poniżej zestawiono ważniejsze informacje o składowych elementach klimatu Nadleśnictwa Parciaki:
- Temperatura:
- średnia roczna temperatura: 9.1°C;
- średnia miesięczna minimalna temperatura: -2.1°C;
- średnia miesięczna maksymalna temperatura: 18.9°C. - Opady atmosferyczne:
- średnia roczna suma opadów atmosferycznych wynosi 463 mm ;
- średnia miesięczna suma opadów atmosferycznych 258 mm;
- średnia miesięczna suma opadów atmosferycznych: 800 mm.
WODY
Nadleśnictwo Parciaki położone jest w całości w dorzeczu Wisły, w regionie wodnym Środkowej Wisły PL2000SW.
Główną sieć rzeczną w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Parciaki tworzy zlewnia rzeki II-go rzędu – Narwi. Uzupełnienie sieci stanowi głównie rzeka Orzyc oraz Omulew, ich dopływy: Jaciążka, Płodownica i Jastrząbka jak również pozostałe bezimienne cieki i rowy.
Łączna długość rzek wraz z ich dopływami w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Parciaki wynosi ok. 346,17 km.
BOGACTWO GATUNKOWE
W ujęciu ogólnym na terenie Nadleśnictwa Parciaki dominują drzewostany jednogatunkowe (monokultury), które zajmują 48,05% powierzchni leśnej (5 603,39 ha). Taka dominacja przejawia się w drzewostanach w wieku od 41 do 80 lat. Drzewostany dwugatunkowe zajmują łącznie 28,17% powierzchni leśnej Nadleśnictwa (3 284,88 ha). Drzewostany trzy- i więcej gatunkowe zajmują łącznie 23,78% powierzchni leśnej (2 774,41 ha), dominując w drzewostanach młodych klas wieku (do 40 lat).
Bogactwo gatunkowe według gatunków panujących tworzy 14 gatunków drzew.
Dominującym gatunkiem na terenie Nadleśnictwa Parciaki, zarówno pod względem powierzchniowym, jak i miąższościowym jest sosna zwyczajna Pinus sylvestris, która jako gatunek panujący tworzy drzewostany na 87,73% powierzchni (10 232,23 ha).
Sosna zwyczajna stanowi gatunek panujący w drzewostanach Nadleśnictwa Parciaki w siedliskach od boru suchego (Bs) do lasu mieszanego świeżego (LMśw), w tych typach siedliskowych lasu jej udział wynosi ponad 60%.
W typach siedliskowych olsu (Ol), olsu jesionowego (OlJ) oraz lasu mieszanego bagiennego (LMb), jako gatunek panujący dominuje olsza, z niewielką domieszką pozostałych gatunków. Jej udział we wszystkich typach siedliskowych lasu w Nadleśnictwie Parciaki wynosi 4,92% (573,53 ha).
Trzecim istotnym gatunkiem tworzącym drzewostany nadleśnictwa jest dąb szypułkowy Quercus robur, zajmujący 3,97% powierzchni leśnej (463,23 ha). Największe powierzchnie z panującym dębem szypułkowym występują na siedlisku lasu mieszanego wilgotnego LMw, lasu świeżego Lśw i lasu wilgotnego Lw.
Ostatnim spośród panujących gatunków drzew, mających znaczenie w warunkach Nadleśnictwa Parciaki, jest brzoza brodawkowata Betula pendula. Jako gatunek panujący tworzy drzewostany na 2,34 % powierzchni Nadleśnictwa (272,70 ha). Gatunek ten najczęściej panuje w drzewostanach na siedlisku boru mieszanego wilgotnego BMw, boru mieszanego bagiennego BMb, lasu mieszanego wilgotnego LMw, lasu mieszanego bagiennego LMb oraz olsu Ol.
Spośród panujących gatunków drzew tworzących drzewostany Nadleśnictwa Parciaki należy jeszcze wymienić świerk pospolity Picea abies, który tworzy drzewostany na łącznej powierzchni 87,40 ha (co stanowi 0,75% powierzchni leśnej).
TYPY SIEDLISKOWE LASU
Na terenie Nadleśnictwa Parciaki wyróżniono 14 typów siedliskowych lasu, wśród których największy udział powierzchniowy wykazuje siedlisko boru świeżego Bśw (6 335.95 ha, co stanowi 52,50% powierzchni leśnej) oraz lasu mieszanego świeżego LMśw (2 052.92 ha, co stanowi 17,01 powierzchni leśnej).
Stosunkowo dużą powierzchnię zajmuje również typ siedliskowy boru mieszanego świeżego BMśw (1 718.01 ha, co stanowi 14,23% powierzchni leśnej). Kolejnymi typami zajmującymi stosunkowo dużą powierzchnię są: bór mieszany wilgotny BMw (378,48 ha, co stanowi 3,14% powierzchni leśnej), ols Ol (324,16 ha, co stanowi 2,69% powierzchni leśnej), las świeży Lśw (259,86 ha, co stanowi 2,15% powierzchni leśnej), las mieszany wilgotny LMw (246,99 ha, co stanowi 2,05% powierzchni leśnej), ols jesionowy OlJ (242,81 ha, co stanowi 2,01% powierzchni leśnej), bór suchy Bs (222,43 ha, co stanowi 1,84% powierzchni leśnej oraz las wilgotny Lw (200,57 ha, co stanowi 1,66% powierzchni leśnej. Pozostałe z wyróżnionych na obszarze Nadleśnictwa siedliskowych typów lasu zajmują łącznie 0,72% powierzchni leśnej.
P
Lesistość w zasięgu administracyjnym nadleśnictwa wynosi 31%.